İnsan kaynakları yapısı içerisinde hiç şüphesiz ilk iş insan kaynakları planlamasının yapılmasıdır. İnsan kaynakları planı kısa bir açıklama ile “Emek gücünün işletme yapısı içerisine zaman faktörü de dikkate alınarak yerleştirilmesi ve yönetilmesidir.” Yazılı kaynaklar insan kaynakları planının önemini bizlere bahsetmektedir. Fakat elimizde olan bu kaynakları incelediğimizde insan kaynakları planının nasıl yapıldığını bizlere göstermemektedir.
Sizlerinde tahmin edeceği üzere yazılı olmayan sistemler sübjektif kararların ışığında yönetilmeye mahkûm olmaktadır. Bu yönetme şekli ise emeğin işletme yapısı içerisinde yapısını bozmaktadır. Başka bir ifade ile emeğin işletmemeye olan bakış açısını değiştirmekte ve ciddi motivasyon kaybına neden olmaktadır.
Tüm nedenleri dikkate aldığımızda insan kaynakları planının yazılı hale getirilmesinin kaçınılmaz bir gerçek olduğunu görüyoruz. Yani somut hale getirmemiz gerekmektedir.Pekala bunu nasıl yapacağız?
Öncelikle tanımlamamızdan da anlaşılacağı üzere 4 şey insan kaynakları planının temelini oluşturmaktadır. Bunlar emek gücü, işletme yapısı, zaman ve yönetilmedir. Emek gücü insanın işletmeye kattığı fiziki ve zihinsel gücü ifade etmektedir. İşletme yapısı ise organizasyonun büyüklüğü, bölümleri, ortaklık yapısı gibi bir çok faktörü içermektedir. Bunlar hepimizin bildiği tanımlamalardır.
Fakat insan kaynakları planı içerisindeki zaman kavramının sınırları karıştırdığımız kaynaklarda bizlerin karşısına çok çıkmadı. Çıkan zaman kavramlarında ise tarih aralıkları birbiri ile uyuşmamaktadır. Benim sizlere önerim ise eğer bir insan kaynakları planını somut hale getirecekseniz, öncelikle zaman kavramını iyi ayarlamanız olacaktır. Zaman kavramını hazırlarken şunlara dikkat etmeniz faydalı olacaktır.
1-Öncelikle zamanı temrin tarihlerine bölün. Örneğin; Planınızı kısa, orta ve uzun vadeye ayırın.
2-Termin tarihlerinin neyi ifade ettiğini tanımlayın. Örneğin; Kısa vade 1 yıla kadar, orta vade 1-3 yıl arası ve uzun vade ise 3 yıl üzeri şeklinde planınıza yerleştirin.
3-Termin tarih aralıklarını çok açmayın.
Zaman kavramından sonra ele alacağımız son faktör ise yönetme kavramıdır. İnsan kaynakları planı içinde yönetme kavramı emeğin kariyer olanakları içerisinde yönlendirilmesidir. O zaman emeğin yönlendirilmesi işlemi bir sistem üzerinde ve sübjektiflikten uzak olmalıdır.
İnsan kaynakları planının yaparken yönetmek kavramını nasıl daha objektif yaparız? Öncelikle sistemi bir kişiye bağımlı olmaktan kurtarmak gerekmektedir. Bunun için ilk iş olarak bir “İnsan Kaynakları Planlama Kurulu” kurulmalıdır. Bu kurul her pozisyon seviyesinden kişiler içermeli fakat sayı olarak 5-6 kişiyi geçmemelidir.
Kurul kurulduktan sonra zaman kavramı da dikkate alınarak ast üst ilişki matrisi çıkartılmalı ve yedekleme planı bu yapıya dahil edilmelidir. Ardından bölümler arası geçiş haritaları yapı içerisine eklenmelidir. Pozisyon bazında kariyer şemaları çıkartılma ve kariyer planları yazılmalıdır.
Kariyer planlarına muhakkak dış ve iç atamalar, atama kriterleri, performans değerleri ve emeklilik planları eklenmedir.
Bundan sonra yapılması gereken ise resmin bütününü oluşturmak olacaktır. Nasıl?
Bir dosya açın,pozisyonları yatay ve dikey yazın, ast ve üstlerini ekleyin, çaprazdan gelecek şekilde kısa, orta ve uzun vadede şirket için önemini belirtin, yatay ve dikey sırada diğer pozisyonlarla bağlantısını ekleyin.
Bunları yaparken kariyer planı ile bağlantı kurmayı unutmayın.
Ahmet Koşkan